3. Küresel Havacılık Cinsiyet Zirvesi Ve Türk Kadın Havacılar

Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) Birleşmiş Milletlerin 4 Nisan 1947 yılında kurulan yasal havacılık organıdır. Genel merkezi Montreal Kanada’da olan teşkilat kuruluş yıldönümlerini çeşitli etkinliklerle kutlamaktadır.

Bu yıl 23 Eylül – 3 Eylül 2025 tarihleri arasında gerçekleştirilecek 42. Olağan Genel Kurul Oturumunda farklı bir etkinliği de yapmak istiyorlar. Üçüncüsünü gerçekleştirmeyi düşündükleri zirvenin adı “ 3.Küresel Havacılık Cinsiyet Zirvesi” ICAO yönetimi üyesi olan 193 ülkeye bu yılki zirve için kendi ülkelerinde havacı olan öncü kadınların kısa yaşam öykülerini ve fotoğraflarının gönderilmesini istemiştir.

Yurtdışında uçan kaptan arkadaşım vasıtasıyla öğrendiğim bu etkinliğe ben de katkı sağlamak istedim. Mutlaka Türk havacılık yetkilileri de bu çağrıya cevap vereceklerdir. Ancak katkı sağladığım öncü kadın havacılarımız konusunda bir yardımım dokunursa mutlu olacağım.

Hello, I am Mustafa Kılıç, a researcher of Turkish civil and military aviation history. I have published many books in Turkiye. The study I have prepared on our country’s leading women aviators for the video presentation to be shown at the 3rd Global Aviation Gender Summit, which will be held between September 23, 2025, and October 3, 2025, is attached for your consideration. You can contact me for any support, opinions, and assistance you may need. Sincerely. Mustafa KILIÇ. “ [email protected] ”

EDİBE SAYIN –SUBAŞI- KUTUCUOĞLU

1935 yılında Türk Hava Kurumu, Türkkuşu Hava Okulunda havacılığa başlamıştır. Türkiye’nin ilk kadın akrobasi pilotudur. 24 Ekim 1954 Atina Hava Gösterilerinde akrobasi yapan tek kadın havacıdır. Paraşütçülük ile havacılığa başlamış, planör pilotluğunda uzmanlaşmış, motorlu uçak pilot öğretmenliği yapmıştır. Hamile iken model uçak öğretmenliği yapmıştır.

“ In 1935, she started aviation at the Turkish Aeronautical Association, Turkkuşu Flight School. She is Turkiye’s first female aerobatic pilot. On October 24, 1954, she was the only female aviator to perform aerobatics at the Athens Air Show. She started aviation with parachuting, specialized in glider piloting, and worked as a motorized aircraft flight instructor. She taught model aircraft while pregnant. “

YILDIZ ERUÇMAN

1935 yılında Türk Hava Kurumu, Türkkuşu Hava Okulunda havacılığa başlamıştır. Rus hocalardan paraşüt eğitimi almıştır. İlk atlayışını 4 Ekim 1935 tarihinde Türkiye’de ilk paraşüt atlayışı yapan kadın olarak tarihe geçmiştir. Sonraki yıllarda THK Türkkuşu paraşüt okulunda öğretmenlik yapmıştır.

“ In 1935, she started aviation at the Turkish Aeronautical Association, Turkkuşu Flight School. She received parachute training from Russian instructors. She made her first jump on October 4, 1935, making history as the first woman to parachute jump in Turkiye. In the following years, she worked as an instructor at the Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Parachute School.”

NEZİHE VİRANYALI

1938 yılında Sabiha Gökçen’in havadan Balkan turundan etkilenerek Bulgaristan’dan Türkiye’ye geldi. Sabiha Gökçen tarafından yetiştirilen 4 kadın havacıdan biridir. Türkkuşu Hava Okulunda önce planörle 100 saatten fazla, motorlu uçaklarla 2.800 saatten fazla uçuş yaptı. Gösterilerde daha çok paraşüt atlayışları gerçekleştirdi. Paraşüt atlayışlarının sayısı 100 den fazladır.

“ Inspired by Sabiha Gökçen’s Balkans tour by air in 1938, she came to Turkiye from Bulgaria. She is one of the four female aviators trained by Sabiha Gökçen. At Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School, she flew gliders for more than 100 hours and motorized aircraft for more than 2,800 hours. She mostly performed parachute jumps in demonstrations, with more than 100 parachute jumps in total.”

BEDRİYE GÖKMEN

Bedriye Gökmen ilk Türk kadın pilottur. Gökmen Bacı adıyla anılır.  1932 yılında İstanbul’da Vecihi Sivil Tayyare Mektebinde uçuş eğitimlerini almıştır. Bir yandan memurluk yaparken diğer yandan da uçuş eğitimlerini sürdürür.  1933 yılında pilot brövesini almak için Ankara’dan gelen heyet uçak arızası nedeni ile sınav yapamamıştır.

“ She is the first Turkish female pilot and is known as “Gökmen Sister”. In 1932, she received flight training at Vecihi Civil Aviation School in Istanbul. She continued her flight training while working as a civil servant. In 1933, the delegation that came from Ankara to administer her pilot’s license exam could not conduct the exam due to an aircraft malfunction. “

SABİHA GÖKÇEN

Türkiye’nin ilk kadın pilotlarından olan Sabiha Gökçen aynı zamanda Türkiye’nin ilk kadın savaş pilotudur. Mustafa Kemal Atatürk’ün manevi kızıdır. 1935 yılında Rusya’da planör ve paraşüt eğitimi almıştır. Toplamda 8.000 saat uçuş gerçekleştirmiştir. Uzun yıllar Türkkuşu’nda uçuş öğretmenliği yapmıştır. Adı İstanbul’da havalimanına verilmiştir.

“ Sabiha Gökçen, one of Turkiye’s first female pilots, is also Turkiye’s first female combat pilot. She was the adopted daughter of Mustafa Kemal Atatürk. In 1935, she received glider and parachute training in Russia. She completed a total of 8,000 flight hours and worked as a flight instructor at Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School for many years. Her name was given to the airport in Istanbul. ”

SAHAVET KARAPARS

1938 yılında THK Türkkuşu’na kaydolan ilk Türk kadın pilotlardandır. Modelcilik, planör pilotluğu, motorlu uçuş öğretmenliği de yapan Sahavet Karapars yurt gezilerinde paraşüt ile atlayışlar da yapmıştır. Türkkuşunda yetişen pilot eşi Ayhan Karapars bir uçak kazasında vefat etmiştir.

“ She is among the first Turkish female pilots to enroll in the Turkish Aeronautical Association Türkkuşu Flight School in 1938. Sahavet Karapars, who also engaged in model aircraft building, glider piloting, and motorized flight instruction, also performed parachute jumps during national tours. Her pilot husband, Ayhan Karapars, who also trained at the Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School, passed away in a plane crash.”

LEMAN BOZKURT ALTINÇEKİÇ

10 Mart 1932 yılında Sarıkamış’ta doğdu. Lise öğrenimi sonrasında Türkkuşu’na girdi. Paraşüt ve planör eğitimi sonrasında motorlu uçuşlara başladı. 1954 yılında Türk Hava Kuvvetlerine kadın pilot alınmaya başlanınca Hava Kuvvetlerine katıldı. 1958 yılında eğitimlerini tamamladı. 22 Kasım 1952 ‘de Türkiye’nin ve Nato’nun ilk kadın jet pilotu oldu.

“ She was born in Kars Sarıkamış on March 10, 1932. After completing high school, she joined Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School. Following parachute and glider training, she began motorized flights. When the Turkish Air Force began recruiting female pilots in 1954, she joined the Turkish Air Force and completed her training in 1957. On November 22, 1958, she became Turkey’s and NATO’s first female jet pilot.”

ERİBE KARTAL ( HÜRKUŞ)

Efsane Türk havacısı Vecihi Hürkuş’un yeğeni olan Eribe Kartal ( Hürkuş) 16 yaşında Vecihi Sivil Tayyare Mektebi’nde (VSTM) 1932-33 yıllarında pilot olmuştur. 1935 yılında THK Türkkuşuna katılan Eribe Kartal, paraşüt eğitimleri sırasında hızlı düşüş sonrası 30 Ekim 1936 tarihinde Ankara’da vefat etmiştir.

“ Eribe Kartal (Hürkuş), the niece of the legendary Turkish aviator Vecihi Hürkuş, became a pilot at the age of 16 at Vecihi Civil Aviation School between 1932 and 1933. Joining the Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School in 1935, Eribe Kartal passed away in Ankara on October 30, 1936, following a rapid descent during parachute training. “

NACİYE TOROS

İlk Türk kadın planör pilotudur. Üniversite yıllarında Türk Hava Kurumu Türkkuşu’nda Rus öğretmenlerden planör pilotluğu dersleri almıştır. 1937 yazında Eskişehir/ İnönü’de ilk yalnız planör uçuşunu yapmıştır. Motorlu uçuş derslerini Sabiha Gökçen’den alan Naciye Toros Türkkuşu’nda uzun yıllar öğretmenlik yaparak birçok havacı yetiştirmiştir.

“She is the first Turkish female glider pilot. During her university years, she took glider piloting lessons from Russian instructors at the Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School. In the summer of 1937, she made her first solo glider flight in Eskişehir/İnönü. Naciye Toros, who also took motorized flight lessons from Sabiha Gökçen, worked as an instructor at the Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School for many years, training numerous aviators.”

MELAHAT MORÇÖL

Melahat Morçöl 1950 yılında 21 yaşında iken THK Türkkuşu uçuş okuluna girdi. Sabiha Gökçen ve diğer hocalardan uçuş eğitimi aldı.  Eşi de kendisi gibi Türkkuşu’nda öğretmen pilottu. Melahat Morçöl birçok öğrenci yetiştirdi. Yurt gezilerinde Türkkuşu filolarında liderlik yaptı. 22 yıllık uçuculuk yaşantısında 2.600 saat havada kaldı.

“ In 1950, at the age of 21, she enrolled in the Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School. She received flight training from Sabiha Gökçen and other instructors. Her husband was also an instructor pilot at the Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School, like herself. She trained many students. During national tours, she led the Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School fleets. In her 22-year flying career, she spent 2,600 hours in the air. “

 MUZAFFER SEL

1937 yılında İzmir’de açılan Türkkuşu planör başlangıç kursu ile havacılığa adım atmıştır. İlkokul öğretmeni olan Muzaffer Sel paraşütçü, planörcü ve motorlu uçuş pilotu olur. 1937 yılında kendisi gibi pilot olan eşi Hikmet Yay’la evlenir. Eşini 1953 yılında uçak kazasında kaybedince Devlet Hava Yolları’na geçerek Baş Hosteslik yapar.

“ She took her first steps into aviation in 1937 with the glider introductory course at the Turkish Aeronautical Association Turkkuşu Flight School, which opened in İzmir. Muzaffer Sel, a primary school teacher, became a parachutist, glider pilot, and motorized flight pilot. In 1937, she married Hikmet Yay, who was also a pilot. After losing her husband in a plane crash in 1953, she joined Turkish Airlines as a Chief Stewardess.”

Sonsuz maviliklere uçan her biri birbirinden değerli öncü kadın havacılarımızı (hocalarımızı) saygı, sevgi ve minnetle anıyorum. Ruhları şad olsun.

Mustafa KILIÇ

[email protected]

0 536 273 62 62