Menopoz: Kadının Yeni Versiyonu

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Dr. Günay Hajiyeva, menopoz döneminde yaşanan psikolojik süreçler ve etkileri hakkında kapsamlı değerlendirmelerde bulundu. Menopozun kadınların yaşamında önemli bir dönemeç olduğunu belirtti.

Menopozun Tanımı ve Başlama Yaşı

Dr. Hajiyeva, menopozun, yumurtalıklardaki folikül rezervinin tükenmesiyle ortaya çıkan ve 12 ay boyunca adet görmemenin tanı kriteri olduğu bir fizyolojik süreç olduğunu aktardı. Genellikle 45-55 yaşları arasında görülmekle birlikte, bazı durumlarda erken veya geç menopoz yaşanabilir. Bu süreci etkileyen temel etkenlerin başında genetik faktörler gelmektedir. Ayrıca sigara kullanımı, zararlı alışkanlıklar, otoimmün hastalıklar ve geçirilmiş gebelik sayısı gibi biyolojik ve çevresel etkenler de bu dönemi etkileyebilmektedir.

Hormonlardaki Değişim ve Psikolojik Etkiler

Menopozun, hormon sisteminde köklü değişimlerin yaşandığı bir evre olduğunu belirten Dr. Hajiyeva, folikül uyarıcı hormon (FSH) seviyelerinin artarken; östrojen ve progesteron seviyelerinin düştüğünün altını çizdi. Östrojen hormonunun yalnızca üreme fonksiyonlarında değil, aynı zamanda sinir sistemi ve duygusal regülasyonda da önemli rol oynadığını ifade etti. Östrojen azalması, limbik sistemdeki aktivitenin artmasına yol açarken, prefrontal korteksin düzenleyici etkisini zayıflatarak duygusal dalgalanmalara sebep olmaktadır. Bu durum kadınların beklenmedik duygu durum değişiklikleri yaşamasına neden olabilir.

Biyolojik Ritmin Değişimi ve Psikososyal Boyut

Toplumda menopoz ile ilgili olumsuz algıların bulunduğunu belirten Dr. Hajiyeva, biyolojik ritmin değişmesinin kadınların kendilerini daha iyi tanıma ve olgunlaşma fırsatı sunduğunu belirtti. Menopoz sürecinde hormonal değişimlerin yanı sıra psikolojik ve sosyal etkilerin de ortaya çıktığını, melatonin, serotonin, adrenalin ve noradrenalin gibi nörotransmitter sistemlerinde de değişiklikler yaşandığını ifade etti. Psikolojik açıdan, kadında sürecin sonu ve yeni başlangıç endişeleri görülebileceğini ve sosyal çevrenin bu durum üzerinde etkili olduğunu vurguladı.

Kaygı ve Duygusal Dalgalanmalar

Menopoz döneminde en sık rastlanan psikolojik problemlerin başında kaygının arttığına dikkat çeken Dr. Hajiyeva, azalan östrojen seviyelerinin GABA nörotransmitter sisteminde dengesizliğe yol açtığını söyledi. Bu durum, dürtüsellik ve duyguları kontrol etme güçlüğü olarak gözlemlenebilmektedir. Benzer şekilde serotonin seviyelerindeki dalgalanmalar depresyon, isteksizlik ve anhedoni gibi belirtileri tetikleyebilmektedir. Ayrıca bilişsel fonksiyonlarda odaklanma zorluğu, unutkanlık ve bilgi çağırmada güçlük gibi sorunlar yaşanabilmektedir.

Aile İçi İlişkiler ve Fizyolojik Etkiler

Menopozun aile ilişkileri üzerindeki etkilerine de değinen Dr. Hajiyeva, kadının artan tahammülsüzlük ve sinirlilik durumunun eşlerde şaşkınlık yaratabileceğini belirtti. Bu durumun yönetiminde, kadının duygularını açık şekilde ifade etmesinin önemli olduğunu ifade etti. Ayrıca, fizyolojik problemler olan cinsel isteksizlik, ağrılı ilişki ve vajinal kuruluk gibi durumların çiftler arasında yanlış anlamalara sebep olabileceğini ve bunun biyolojik bir süreç olduğunu vurguladı.

Duygusal Dalgalanmalarla Başa Çıkma Yöntemleri

Dr. Hajiyeva, öfkenin limbik sistemdeki patlama süresinin ortalama 90 saniye olduğunu belirterek, bu süre zarfında sakin kalmanın, tepki vermeyi ertelemenin ve derin nefes almanın etkili yöntemler olduğunu söyledi. Ayrıca nefes egzersizlerinin sempatik ve parasempatik sinir sistemlerini dengeleyerek ruh halini iyileştirdiğini aktardı. Doğru nefes alma tekniğinin 4 saniye nefes alıp, 7 saniye nefesi tutup, 8 saniyede vermekten oluştuğunu belirtti. Duygu günlüğü tutmanın da duyguların ifadesi ve sağlıklı yönetimi açısından faydalı olduğunu ifade etti.

Uyku Sorunları ve Menopoz

Menopozda sık görülen uyku bozukluklarına da değinen Dr. Hajiyeva, östrojen azalması ile melatonin dengesinin bozulmasının ve sirkadiyen ritmin aksamasının uyku düzensizliklerine yol açtığını açıkladı. Gece terlemeleri ve sıcak basmalarının uyku kalitesini olumsuz etkilediğini ifade ederek, uyku hijyenine dikkat edilmesinin önemli olduğunu belirtti. Uyku düzenini sağlamak için her gün aynı saatte yatmak, yatak odasını sadece uyku ve cinsellik için kullanmak ve kafein tüketimini sınırlamak gibi önlemler alınması gerektiğini söyledi. Ayrıca menopozun öncesi ve sonrasını da kapsayan sürecin ortalama 4-7 yıl, kimi vakalarda 10-15 yıl devam edebileceğini açıkladı.

Menopoz Döneminde Destek ve Tedavi Yaklaşımları

Dr. Hajiyeva, menopoz sürecini sağlıklı geçirmek için yaşam tarzı değişikliklerinin önemine dikkat çekerek, hobiler ve ilgi alanlarının yenilenmesini önerdi. Duygu durumu bozuklukları devam eden, uyku düzeni sağlanamayan veya kontrol güçlüğü yaşayan kadınların profesyonel destek almasının gerekliliğini vurguladı. Mindfulness, pozitif psikoterapi ve bilişsel davranışçı terapi gibi psikoterapi yöntemlerinin yanı sıra gerekirse ilaç tedavisinin de başvurulabileceğini belirtti.

Kaynak: BYZHA