CAATSA Yaptırımları Nedir, Hangi Alanları Etkiliyor? Türkiye’ye CAATSA Yaptırımları Kalkacak mı?

CAATSA, yani “ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası”, ABD Kongresi tarafından 2017 yılında kabul edilen ve özellikle Rusya, İran ile Kuzey Kore gibi ülkeleri hedef alan bir yasa. Peki, bu yasa nedir ve Türkiye’yi nasıl etkiliyor? Hadi birlikte keşfedelim.

Bu yasa, ABD’nin müttefikleri ve diğer ülkeler üzerinde ekonomik ve askeri baskılar kurarak, onları istenilen davranışlara yönlendirmeyi amaçlıyor. Özellikle savunma ve enerji sektörlerindeki şirketleri hedef alıyor. Mesela, Rusya’dan S-400 hava savunma sistemleri alan Türkiye, bu nedenle CAATSA kapsamında yaptırımlara maruz kalmıştı. Bu durum, hem ekonomik hem de diplomatik olarak zorluklar doğuruyor. ABD Başkanı’na, yasa kapsamında belirlenen 12 farklı yaptırımı tercih etme ve uygulama yetkisi veriliyor — bu da yasağın ülke ve kişi bazında oldukça geniş bir yelpazede uygulanabilmesine imkan tanıyor.

Yasanın ortaya çıkış nedenlerini anlamak için 2016 ABD başkanlık seçimlerine bakmak gerekebilir. Rusya’nın seçimlere müdahale ettiği iddiaları, Kongre’yi harekete geçirdi ve yasa bu olaylara tepki olarak ortaya çıktı. Dönemin başkanı Donald Trump, yasa tasarısını Ağustos 2017’de imzalayarak yürürlüğe koydu. Güvenlik ve bölgesel krizleri gerekçe göstererek, İran ve Kuzey Kore’ye de çeşitli yaptırımlar eklenerek kapsam genişletildi. Özellikle 231. madde, Rusya’nın savunma sanayiiyle önemli ilişkiler kuran kurum ve kişiler hakkında ciddi yaptırımlar öngörüyor ve bu maddede ABD Dışişleri Bakanlığı’nın yorumu büyük önem taşıyor.

CAATSA’nın, ekonomiyi ve diplomasi politikalarını nasıl şekillendirdiğine geçmeden önce, yaptırımların kapsamına göz atalım. Yasadaki 12 farklı yaptırımdan en yaygın olanlar şunları içeriyor:

• İhracat engeli: Yaptırım uygulanan ülkeler veya kurumlar, ABD menşeli ürünleri ithal edemiyor veya sınırlandırılabiliyor.
• Finansal kısıtlamalar: Bu kurumlar veya kişiler, ABD bankalarından kredi veya finansman desteği alamıyor, uluslararası finans kurumlarının işlemleri zorlaştırılıyor.
• Vize yasağı: Yaptırım listesine alınan kişilere ABD’ye giriş veya vize başvurusu yapma izni verilmemekte.
• Mal varlığı dondurma: Bu kişiler veya kurumların ABD’deki mal varlıklarına el konabiliyor veya bunların erişimi engelleniyor.
• Yatırım yasağı: Yasadaki kişiler veya kurumlar, ABD’de yeni yatırım veya ortaklık kuramıyor. Bu araçlar, karşı tarafın ekonomik olarak baskı altına alınmasını amaçlıyor.

Özellikle Türkiye’nin S-400 alımıyla birlikte yaşananlar, bu yasa kapsamında ciddi tartışmalara yol açtı. 2019 yılında Rusya’dan alınan S-400 hava savunma sistemleri nedeniyle, ABD hükümeti ve bazı senatörler tarafından yaptırım tehditleri gündeme getirildi. ABD’nin bu adımı, NATO müttefiki Türkiye’nin savunma sanayii ile entegre yapısını ve bağımsızlık politikasını sorgulamasına neden oldu. Trump döneminde duyurulan yaptırımlar, Biden yönetimi döneminde de devam etti; ancak son zamanlarda, diplomatik gelişmeler ve liderler arasındaki görüşmeler sayesinde durum yumuşama sinyali vermeye başladı.

İşte bu noktada, yakın gelecekte neler olabilir? Amerika ile Türkiye arasındaki ilişkilerde yeni bir sayfa açılabilir. 25 Eylül 2025’te gerçekleşen ABD ziyareti sırasında, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump’ın görüşmesi büyük ilgi topladı. Trump, “Görüşmeler olumlu giderse, CAATSA’yı çok hızlı bir şekilde kaldırabiliriz” diyerek, olası bir esneklik sinyali verdi. Bu açıklamalar ve diplomatik temaslar, Türkiye’nin S-400 gibi projelerden vazgeçip tamamen kaldırdığı takdirde, yaptırımların kaldırılabileceğine işaret ediyor. Ancak burada birkaç önemli engel dikkat çekiyor: ABD’nin ulusal güvenlik yasası olan ve Biden döneminde sertleşen yaptırımların tamamen kaldırılması için, S-400’lerin tamamen elden çıkarılması ve başka stratejik adımların atılması gerekiyor. Dolayısıyla, bu süreç zaman alabilir ve diplomatik adımların bir araya gelmesini gerektirecek. Ancak, uzmanlar bu gelişmeyi umut verici buluyor ve yakın gelecekte olası olumlu gelişmelerin yaşanabileceğini öngörüyorlar.