Yapay Organ Teknolojilerindeki Güncel Gelişmeler ve Gelecekteki Yönelimler

Yapay organ teknolojilerinde kaydedilen ilerlemeler, sağlık alanında önemli dönüm noktaları yaratmaktadır. İstinye Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği Öğretim Üyesi Dr. Fevzi Aytaç Durmaz, yapay organların gelişimi sürecinde biyomedikal mühendisliğinin, hücre biyolojisi, doku mühendisliği, yapay zekâ ve düzenleyici bilimlerin birleştiği hibrit bir alan haline geleceğini belirtmiştir. Bu teknolojilerin hastaların yaşam kalitesini artırıcı ve sağlık sistemini güçlendirici biçimde geliştirilmesi, sektörde gerçek bir devrim niteliğinde değerlendirilmektedir.

Yapay Organ Teknolojilerinin Mevcut Durumu

Türkiye’de organ nakli altyapısı güçlü bir seviyededir. 2024 yılı içerisinde 3.468 böbrek ve 1.731 karaciğer nakli gerçekleştirilmiş olup, kalp nakilleri de düzenli olarak yapılmaktadır. Ancak, yaklaşık 30 bin hasta hâlâ organ bekleme listesinde yer almaktadır. Günümüzde yapay organ alanında, mekanik ve biyo-yapay organlar olmak üzere iki ana kategoriden söz edilmektedir. Mekanik sistemler arasında, kalp destek cihazları ve total yapay kalpler FDA onaylı olarak kalp nakline köprü amaçlı kullanılmakta, yeni nesil manyetik askılı kalp sistemleri ise klinik araştırma safhasındadır. Biyo-yapay organlar ise özellikle böbrek, karaciğer, kornea, deri ve kıkırdak gibi dokular için geliştirilmekte ve klinik uygulamalara yaklaşmaktadır.

Geleceğe Yönelik Perspektifler ve Araştırma Alanları

3D biyoyazıcı teknolojileri sayesinde, hastaya özgü üç boyutlu hücre dizilimleri mikro ölçekte oluşturulabilmekte ve karmaşık doku yapıları tekrarlanabilir şekilde üretilebilmektedir. Bununla birlikte, vaskülarizasyon sorunları ve teknik parametreler halen önemli mühendislik zorlukları arasındadır. Önümüzdeki on yıl içerisinde, tam organ yerine organ destek ve onarım çözümlerinin yaygınlaşacağı öngörülmektedir. İmplant edilebilir biyoyapay böbrekler, gelişmiş destek cihazları ve hücre-doku destekli karaciğer ekipmanları klinik kullanıma daha yakın konumdadır. Ayrıca, biyomateryal tabanlı bioscaffold teknolojileri ile doku yenilenme süreçlerinin desteklenmesi alanında da inovasyonlar gözlenmektedir.

İstinye Üniversitesi bünyesinde yapay organların temel bileşenlerine yönelik araştırmalar yürütülmekte, biyomalzeme geliştirme, sensör ve aktüatör tasarımı, yapay zekâ destekli karar destek sistemleri gibi alanlarda çalışmalar gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda, hem biyolojik hem de dijital altyapıların entegre edilmesi hedeflenmektedir.

Yapay organların organ bağışı sorununu kısa ve orta vadede tamamen çözmeyeceği, ancak organ nakli ve rejeneratif tıpla birlikte ilerleyerek sağlık sisteminde sürdürülebilir ve erişilebilir çözümler sunacağı vurgulanmaktadır. Teknik ilerlemelerin yanı sıra, etik, ekonomik ve sosyal entegrasyonun da önemli olduğu ifade edilmektedir.

Kaynak: BYZHA