Son Beş Yılda Dünyada Zayıflama İğnelerine Olan Talep 6 Kat Arttı

İstinye Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Sema Ketenci Şeren, son yıllarda popülarite kazanan zayıflama iğneleri olarak bilinen GLP-1 reseptör agonistleri hakkında önemli açıklamalarda bulundu. Semaglutid, liraglutid ve tirzepatid gibi bu ilaçların asıl kullanım alanının tip 2 diyabet tedavisi olduğunu belirten Şeren, obezite tedavisinde etkinlik göstermelerine rağmen bilinçsiz kullanımlarının halk sağlığı açısından ciddi riskler taşıdığını vurguladı.

GLP-1 Agonistlerinin Kullanımındaki Artış ve Sosyal Medyanın Rolü

Son beş yıl içerisinde GLP-1 agonistlerinin dünya genelinde kullanımı yaklaşık altı kat artış göstermiştir. Türkiye’de 2023-2024 döneminde bu ilaçlara yönelik talepte belirgin bir yükseliş yaşanmış ve özellikle büyük şehirlerde endikasyon dışı kullanımlar artmıştır. Avrupa ülkeleriyle benzer bir eğilim gözlenmekle birlikte, sosyal medyanın Türkiye’de kullanım üzerindeki etkisinin daha yoğun olduğu ifade edilmektedir. Bu sebeple, kontrolsüz kullanım riskleri daha da artmaktadır.

Kontrolsüz Kullanım ve Yan Etkilere Dikkat

Doç. Dr. Şeren, sosyal medya aracılığıyla temin edilen ve merdiven altı olarak tabir edilen sahte ürünlerin piyasada yaygınlaştığını belirtti. Bu ilaçların güçlü farmakolojik etkilerinin bulunduğunu, yanlış dozlama ve amaç dışı kullanımların ciddi yan etkiler oluşturabileceğini ifade etti. Baş dönmesi, bulantı, kusma gibi hafif yan etkilerin yanı sıra akut pankreatit, safra kesesi rahatsızlıkları ve gastroparezi gibi ağır etkilerin ortaya çıkabileceğini özellikle vurguladı. Avrupa İlaç Ajansı da sosyal medyadan temin edilen ürünlerin önemli kısmının sahte olduğu konusunda uyarılarda bulunmaktadır.

İlaçların Etkinliği ve Doğru Kullanım Şartları

GLP-1 agonistlerinin, uygun hastalarda ve hekim kontrolünde kullanıldığında yüksek etkinlik sağladığı klinik çalışmalarla kanıtlanmıştır. Örneğin, semaglutid kullanılan STEP-1 çalışmasında ortalama yüzde 14,9 kilo kaybı sağlanırken, tirzepatid kullanılan SURMOUNT-1 çalışmasında bu oran yüzde 20’nin üzerindedir. Ancak, bu başarıların yaşam tarzı değişiklikleri ve düzenli takip olmadan elde edilemeyeceği belirtilmektedir. Sosyal medyada sıkça dile getirilen “hızlı zayıflama” iddialarının bilimsel bir temele dayanmadığı ifade edilmiştir.

Uygun Kullanım Koşulları ve Risk Grubu

18 yaş altındaki bireylerde bu ilaçların kullanımı önerilmemekte olup, 75 yaş üzerindekilerde ise kullanım öncesi dikkatli değerlendirme yapılması gerekmektedir. İlacın tıbbi endikasyon dışında kullanımının kesinlikle sakıncalı olduğu vurgulanmaktadır. Uluslararası kılavuzlar, bu tedavi grubunun vücut kitle indeksi 30’un üzerinde veya 27’nin üzerinde olup diyabet, hipertansiyon ve dislipidemi gibi eşlik eden hastalıkları bulunan bireylerde uygulandığını belirtmektedir. Öte yandan, pankreatit öyküsü, gastroparezi, çoklu ilaç kullanımı, gebelik, emzirme dönemi ve tiroit kanseri aile öyküsü bulunanların risk grubunda olduğu ifade edilmiştir.

Yan Etkiler ve Takip Gereksinimi

Yan etkilerin çoğunlukla geçici olduğu, ancak zaman zaman hayati risk oluşturabilecek sonuçlara yol açabileceği ifade edilmektedir. Yaygın görülen yan etkiler arasında bulantı, kusma, ishal, kabızlık ve baş dönmesi sayılmaktadır. Daha ciddi komplikasyonlar arasında akut pankreatit, safra kesesi taşları, safra yolu problemleri, gastroparezi ve nadiren hipoglisemi yer almaktadır. Bu nedenle, düzenli hekim kontrolü ve doz ayarlaması büyük önem taşımaktadır.

Tedavi Süreci ve Kilo Geri Alımı

Doç. Dr. Şeren, tedavinin genellikle 6-12 ay süreyle sürdürülmesi gerektiğine dikkat çekti. İlacın kesilmesi halinde hastaların büyük bir bölümünde verilen kilonun yaklaşık yüzde 60-70’inin geri dönebileceği bilgisi verildi. İğnelerin kalıcı kilo kaybı sağlamadığı; ancak etkilerinin yaşam tarzı değişikliği ile desteklendiği takdirde devam ettiği belirtildi. Acil değerlendirme gerektiren durumlar arasında şiddetli ve devam eden karın ağrısı, tekrarlayan kusma, sarılık, koyu renkli idrar, bayılma, aşırı halsizlik, kan şekeri düşüklüğü belirtileri, ağır kabızlık ve yemek yiyememe belirtileri yer almaktadır.

Sonuç ve Uyarılar

Son olarak, Doç. Dr. Sema Ketenci Şeren, bu ilaçların sadece doktor reçetesi ile ve uygun hasta profiline göre kullanılmasının önemine değindi. Sosyal medya veya kişiler arası tavsiyelerle ilaç kullanımının risk oluşturduğunu, sahte ürünlerin sağlık açısından hayati tehlike yaratabileceğini ifade etti. GLP-1 reseptör agonistlerinin mucizevi ürünler olmadığı; ancak bilimsel protokoller doğrultusunda uygulandığında etkili tedaviler olduğu belirtildi.

Kaynak: BYZHA